Новости
Распространение религиозного экстремизма в Казахстане и пути раннего предупреждения.
На основании совместного сотрудничества с НАО «Центр поддержки гражданских инициатив» и гранта Министерства информации и общественного развития РК Социологический ресурсный центр проводит комплексное социологическое исследование по подготовке национального доклада: «Обзорный доклад о состоянии религиозной сферы в РК». В рамках исследования проводилось анкетирование населения Кокшетау, опрос экспертов, теологов и представителей государственных и правоохранительных органов с целью анализа религиозной ситуации, определения уровня религиозности и конфессиональной ориентации населения, отношений между представителями различных конфессий и религиозных течений, замеряется уровень терпимости и межконфессионального согласия.
Само понятие религиозный экстремизм стало упоминаться в общественно-политической лексике сравнительно недавно, а в СМИ получило свое широкое распространение примерно последние 20 лет, и, по всеобщему убеждению, является одной из актуальнейших современных угроз для общества практически во всех странах в связи с большой мобильностью населения в мире, массовой миграцией и значительным изменением социальной структуры общества даже в традиционалистских странах Европы, где, например, так называемые некоренные жители уже составляют до 10 процентов от общей численности населения в некоторых странах. В юридической практике под религиозным экстремизмом подразумевается деятельность каких-либо организаций или физических лиц по планированию, организации, подготовке и совершению действий, направленных на разжигание религиозной розни, связанной с насилием или призывами к насилию, и непосредственно деятельностью по осуществлению осуществление массовых беспорядков, хулиганских действий и актов вандализма по мотивам религиозной ненависти либо вражды, пропаганду исключительности, превосходства либо неполноценности граждан по признаку их отношения к религии и т.п. Вместе с тем, достаточно часто любые акты терроризма или экстремистские действия связывают с религиозным экстремизмом, хотя это в корне не верно, так как природа терроризма различна и находится гораздо глубже, чем кажется на первый взгляд, и зачастую в исторической ретроспективе может быть связана с политическими или социальными причинами, и не иметь никакого отношения к религиозной неприязни или розни. Наиболее часто этот стереотип действует в отношении исламского экстремизма. Любые экстремистские действия, совершаемые выходцами из так называемых исламских стран, автоматически причисляются к религиозному экстремизму, хотя могут иметь различные причины даже личного или бытового характера. История политического терроризма имеет более значительную многовековую историю.
Постановлением Правительства Республики Казахстан от 15 марта 2018 года №124 утверждена «Государственная программа по противодействию религиозному экстремизму и терроризму в Республике Казахстан на 2018-2022 годы», которая сменила первую программу «По противодействию религиозному экстремизму и терроризму в Республике Казахстан на 2013-2017 годы». В рамках данной программы в целях профилактики и предупреждения религиозного экстремизма и терроризма в всех регионах республики утверждаются планы и функционируют мобильные группы. Мобильные группы возглавляют руководители отделов акиматов и представители прокуратуры. В составе мобильных групп – государственные служащие, представители органов внутренних дел, образования, этнокультурных центров, СМИ, молодежных НПО и религиоведы. Особое внимание уделяется информационно-разъяснительной работе по профилактике религиозного экстремизма и терроризма, которая предусматривает повышение религиозной грамотности среди населения разных социальных слоев путем регулярных лекториев, оповещения через различные каналы, включая места общественного пользования, базары, торговые центры, вокзалы и т. п. Жителям предлагается тематический раздаточный материал в виде буклетов, брошюр, демонстрируются художественные и документальные фильмы, разъясняется Концепция государственной политики в религиозной сфере Республики Казахстан на 2017-2020 годы.
Э.Беспаева, специалист Социологического ресурсного центра.
Қазақстандағы діни экстремизмнің таралуы және оның алдын алудың жолдары.
Қазіргі кезде Әлеуметтану қорлар орталығы мекемесі Ақпарат және қоғамдық даму Министрлігінің гранты және «Азаматтық бастамаларды қолдау орталығы» ҰАҚ бірлесе отырып «Қазақстан Республикасындағы діни мәселелелерінің қазіргі жағдайын шолу бойынша баяндама» атты кешенді әлеуметтік зерттеулер жүргізуде.
Осы зерттеулер шеңберінде, Қазақстан Республиксындағы діни жағдайларға сараптама беру, діннің деңгейін анықтау сонымен қатар халықтың діни конфессионалдық бағыты және әртүрлі діни өкілдері мен діни ағымдарының қарым қатынастарының қазіргі халі, төзімділік деңгейі мен діниаралық келісім бойынша проблемалық аспектілерді анықтау және оның шешу жолдары қарастырылады деп күтілуде. Осы зерттеулердің шеңберінде Көкшетау қаласында жергілікті халық арасында және дінтанушылармен сонымен қатар сараптамашылармен, мемлекеттің және құқық қорғау органдарының өкілдерімен де дін ауқымы ахуәлін сараптау, діндарлықтың деңгейін анықтау, халықтың конфессионалдық бағытын және әртүрлі конфессия өкілдерінің діни ағымдар өкілдерінің қарым қатынасы бойынша конфессияаралық келісім мен төзімділік деңгейін анықтау мақсатында сауалнамалар жүргізілді.
Қоғамдық-саяси лексикада діни экстремизм түсінігі жақын арада ғана еніп айтыла бастады да ал БАҚ арқылы бұл түсінік соңғы 20 жыл ішінде кеңінен таралып кетті, көпшіліктің сенімі бойынша ол барлық елдерде өте актуальды және заманауи қауіптердің бірі болып саналып отыр, тіпті жалпы халықтың 10 пайызы тұрғылықты емес халықтың, дәстүрлілік Еуропаның өзінде де бұл қауіп бар.
Заң тәжірибесінде - діни экстремизм дегеніміз ол кейбір ұйымдардың және жеке тұлғалардың аса жоспарланып дайындалған, зорлық-зомбылық пен немесе зорлықпен діни араздастыққты өршітуге шақыру, діни өшпенділіктің жетегінде жаппай бейберекеттікке, бұзақылықтарға, вандализм актілеріне өздерінің басқа діндерден басымшылдығын баса көрсету арқылы немесе азаматтардың дінге деген қөзқарастары бойынша олардың шектеуліліктері бойынша да кемсіту арқылы болатын әрекеттер. Сонымен қатар, өте көп ретте де, терроризм актілері мен экстремистік іс-қимылдарды діни экстремизммен байланыстырады, алайда бұл түбінен қате, себебі терроризм табиғаты әрқалай, сан алуан, және бір қарағаннан да түбі оның тереңде жатыр, және ол көбінше тарихи ретроспективте ол саяси немесе әлеуметтік себептерімен байланыста болып, ешқандай да бір діни жеккөрушілікте немесе алауыздық көрінісінде емесболуы мүмкін. Бұл стереотип өте жиі түрде ислам экстремизінде кездеседі. Ислам елінен шыққандар деп аталғандар, кез келген экстремистік әрекеттерімен автоматты түрде олардың әртүрлі жеке немесе тұрмыстық себептері болып жатса да діни экстремист қатарына жазылып кетіп жатады. Саяси терроризмнің тарихы өте айрықша және көп ғасырлық өзіндік тарихы бар.
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 15 наурыз 2018жылғы №124 «2018-2020 жылдарға арналған «Діни экстремизм мен терроризмге қарсы туралы мемлекеттік бағдарламасы» қазіргі кезде «2013-2017 жылдарға арналған Діни экстремизм мен терроризмге қарсы туралы мемлектті бағдарламасы ауыстырып отыр. Осы бағдарламаның шеңберінде діни экстремизм мен терроризмнің алдын алу және оның профилактикасы туралы жоспарлар барлық облыс аудандарында жасалынып, бекітіліп оларды іске асыру үшін мобильді топтар құрылған. Осы мобильді топтарды әкімдіктің бөлімдері және прокуратура өкілдері басқарады. Осы мобильдік топтардың қатарына мемлекеттік қызметкерлер, құқық қорғау органдарының өкілдері, білім саласының, этномәдениет орталықтары, БАҚ, Жастар ҮЕҰ, және дін танушылар кіреді. Осы тұста айрықша діни экстремизм мен терроризмнің профилактикасына аса көңіл бөлініп, әр түрлі әлеуметтік топтарға көптеген лекциялардың оқылуы, телевизиялық каналдардан тарылуы, базарлар, сату орталықтары, вокзалдар т.б., осының бәрі халықтың діни сауатын ашуға көптеп көмегін тигізіп отыр. Тұрғындарға тематикалық таратпа материалдар, буклеттер, брошюралар, көркем және документальдық фильмдердің көрсетіледі, ҚР 2017-2020 жылдарға арналған мемлекеттің діни сферадағы саясатын кеңінен түсіндірме жұмыстары жүргізіліп отыр.
Э.Беспаева, Әлеуметтану қорлар орталығының маманы
СРЦ завершил полевые исследования по религиозной ситации в РК. В рамках исследования были опрошены одна тысяча респондентов в пяти регионах республики, проведено десять фокус-групповых интервью с представителями местных религиозных объединений, представителями государственных и правоохранительных органов на местном уровне. В частности, эксперты и руководители местных религиозных объединений отметили религионую стабильность в республике как один из ключевых факторов общей безопасности в регионе.
